Εις μνήμην... δίκαιης δίκης

Ιστορικά είναι γνωστή, σε παγκόσμιο επίπεδο, η πρακτική της απόπειρας εξωραϊσμού αντιδραστικών πολιτικών και αναχρονιστικών ρυθμίσεων υπό τον μανδύα προοδευτικών επικεφαλίδων. Στη δεκαετία του '90, βαπτίσθηκε «ανθρωπιστική παρέμβαση» ο βομβαρδισμός αμάχων, η ισοπέδωση πόλεων, νοσοκομείων, ραδιοτηλεοπτικών σταθμών από τις δυνάμεις του ΝΑΤΟ στη Σερβία. Στη δεκαετία του 2000, βαπτίσθηκε «πόλεμος κατά της τρομοκρατίας» η ακραία περιστολή ατομικών και πολιτικών δικαιωμάτων και ελευθεριών στις ΗΠΑ με τον περίφημο «πατριωτικό νόμο». Βαπτίσθηκε «επιχείρηση ιρακινή ελευθερία» ο επιθετικός πόλεμος στο Ιράκ, με εκατοντάδες χιλιάδες αθώα θύματα. Στη δεκαετία του 2010 και στην εποχή των μνημονίων βαπτίζονται «διαρθρωτικές αλλαγές» και «μέτρα για τη σωτηρία της χώρας» νομοθετήματα που περιστέλλουν βίαια και βάναυσα τα ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα (στην παιδεία, την υγεία, την εργασία, στη δίκαιη αμοιβή, στη σύνταξη, στην αξιοπρεπή διαβίωση) και θίγουν τον πυρήνα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη χώρα μας.

Από αυτήν την πρακτική του κυνικού ευφημισμού δεν παρεξέκλινε το νέο, υπό ψήφιση, νομοσχέδιο του υπουργείου «Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων», που, υπό τον παραπλανητικό τίτλο «Για τη Δίκαιη Δίκη και την εύλογη διάρκεια αυτής» καταργεί κεκτημένα δικαιώματα δεκαετιών ή και αιώνων και παραβιάζει τον πυρήνα του δικαιώματος σε δίκαιη δίκη. Σημειωτέον ότι, στον αρχικό τίτλο του νομοσχεδίου περιεχόταν, ως δεύτερο συνθετικό, η «καταπολέμηση των φαινομένων αρνησιδικίας», γεγονός όμως που... δυσαρέστησε τους δικαστές (όπως δήλωσε ο ίδιος ο υπουργός στην αρμόδια Επιτροπή της Βουλής). Έτσι, αυτός ο εξαγγελθείς στόχος (της καταπολέμησης της αρνησιδικίας), απαλείφθηκε άνευ άλλου τινός. Όθεν καταδεικνύεται πόσο φρούδες είναι οι ελπίδες για δίκαιη δίκη εν γένει.

Δίκαιη δίκη, κατά την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, δεν είναι η «γρήγορη δίκη πάση θυσία», αλλά αντίθετα η σωστή δίκη, με σεβασμό των δικαιωμάτων όλων των διαδίκων και με την εκπλήρωση όλων των προϋποθέσεων απονομής της δικαιοσύνης, από αρμόδιο, ανεξάρτητο και αμερόληπτο δικαστήριο, αποτελούμενο από ικανούς δικαστές, συνερχόμενο σε δημόσια συνεδρίαση, σε πλαίσιο ισονομίας και ισότητας, που εξετάζει τα στοιχεία, σε εύλογο χρόνο αλλά όχι «άρον άρον», με σεβασμό του τεκμηρίου αθωότητας και των δικαιωμάτων του κατηγορουμένου, με τη χορήγηση εύλογου χρόνου και δυνατοτήτων στον κατηγορούμενο για να προετοιμάσει την υπεράσπισή του, με σεβασμό στο δικαίωμα υπεράσπισης.

Στις μέρες μας, είναι αδήριτη η ανάγκη: Να αναβαθμισθεί η ποιότητα απονομής της Δικαιοσύνης, που καταρρακώνεται μέσα από τις άθλιες συνθήκες διεξαγωγής δικών στις δικαστικές αίθουσες και στα δικαστικά «μέγαρα» ανά την επικράτεια.

Να εξασφαλισθεί η δικαιότητα των δικών, που αμφισβητείται ολοένα -και όχι άδικα- από τους πολίτες που, ως μάρτυρες, διάδικοι ή απλοί θεατές, έρχονται σε επαφή με το ελληνικό δικαστικό σύστημα, την έλλειψη οργάνωσης, κατάρτισης, ανθρώπινου δυναμικού, υποδομής, γνώσης και ενδιαφέροντος.

Να διευκολυνθεί η πρόσβαση του πολίτη στη Δικαιοσύνη, ως τελευταία καταφυγή για τις παραβιάσεις των δικαιωμάτων του.

Να τεθούν αυστηρά εχέγγυα και δικλίδες προστασίας του πολίτη από την αυθαιρεσία, την κακοδικία, την αρνησιδικία και, εν τέλει, την αδικία.

Αντ' αυτών, το νέο νομοσχέδιο «για τη δίκαιη δίκη» δυσχεραίνει την πρόσβαση στη Δικαιοσύνη για τους πιο φτωχούς και αδύναμους πολίτες, απογυμνώνει τους κατηγορουμένους από δικαιώματα και εγγυήσεις που προστατεύουν από τη δικαστική αυθαιρεσία και την αδικία, επαναφέρει ρυθμίσεις που ίσχυαν επί δικτατορίας για την αναβολή των δικών, δίνει στους δικαστές την υπερεξουσία να κρίνουν και να απορρίπτουν οι ίδιοι τις εναντίον τους αιτήσεις εξαιρέσεως, δηλαδή να κρίνουν εαυτούς, ενώ επιτρέπει σε έναν μόνο δικαστή, να επιβάλλει ποινές μέχρι και 25 ετών κάθειρξης, στα νέα Μονομελή Εφετεία Κακουργημάτων. Την ίδια στιγμή, οδηγεί σε πλημμεληματοποίηση και παραγραφή σωρεία οικονομικών εγκλημάτων με αντικείμενο από 73.000 έως 120.000 ευρώ. Και τέλος υποβαθμίζει σε πταίσματα σειρά πλημμελημάτων, που τώρα θα δικάζουν οι ειρηνοδίκες αντί των δικαστών, με κατηγορούσα αρχή τον δημόσιο κατήγορο, συχνά αστυνομικό...

Το νομοσχέδιο διαπνέει η λογιστικοποίηση της απονομής της δικαιοσύνης, υπό την απλουστευτική εξίσωση: «λιγότερα δικαιώματα για τον πολίτη= λιγότερες δίκες= πιο γρήγορες δίκες». Όση λογιστικοποίηση και να επιστρατευθεί, όμως, ποτέ η ανωτέρω εξίσωση δεν μπορεί να επαγάγει στη δίκαιη δίκη, ως δικαίωμα και ως υπερνομοθετική αρχή. Στο σημερινό καθεστώς δραματικής μείωσης μισθών, συντάξεων και επιδομάτων, πώς προάγει τη δίκαιη δίκη η παρεμπόδιση των φτωχότερων από την αναζήτηση έννομης προστασίας, με την επιβολή παραβόλων 100 ή και 300 ευρώ για μία μήνυση ή μία προσφυγή;

Πώς επιφέρει δικαιότητα της διαδικασίας η επαναφορά του συστήματος αυτόματης δίωξης του μηνυομένου χωρίς προηγούμενη προκαταρκτική εξέταση; Πώς συνδέεται με τη δίκαιη δίκη η περιαγωγή κάθε απλού πολίτη στην κατάσταση του αυτομάτως διωκόμενου, με μόνη την υποβολή μήνυσης εναντίον του; Ποια δικαιοσύνη υπηρετεί η προνομιακή μεταχείριση των οικονομικά πιο εύρωστων, που νομιμοποιούνται πλέον να διαμορφώνουν το εμμάρτυρο υλικό μιας ποινικής δικογραφίας, προσκομίζοντας ένορκες βεβαιώσεις ενώπιον συμβολαιογράφου, οι οποίες θα αντικαθιστούν την εξέταση ενώπιον ανακριτικού υπαλλήλου;

Πώς προστατεύεται ο κατηγορούμενος όταν νομιμοποιείται η παραπομπή του σε δίκη χωρίς καν προηγούμενη ακρόασή του και επιτρέπεται η εκδίκαση της κατηγορίας για κακούργημα χωρίς καν δικηγόρο;

Και πώς θωρακίζεται ο πολίτης που διαπιστώνει μεροληψία εναντίον του, όταν ο μεροληπτών δικαστής αποκτά πλέον την εξουσία να απορρίπτει ο ίδιος τις εναντίον του αιτήσεις εξαιρέσεως; Ο τίτλος που περισσότερο προσιδιάζει στις ψηφισθείσες ήδη επί της αρχής και κατ' άρθρον ρυθμίσεις είναι «Επικήδειος στη Δίκαιη Δίκη» ή «Μνημόσυνο στη Δίκαιη Δίκη». Υπ' αυτήν την επικεφαλίδα, το νομοσχέδιο θα ήταν τουλάχιστον ειλικρινές.

Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα "Αυγή", 04.03.2012